W 2 połowie 1944 roku w obliczu zbliżających się wojsk radzieckich Niemcy wybudowali kilka linii fortyfikacji polowych o układzie południkowym. Grudziądz włączono w skład "lini dolnej Wisły" (jako część tzw. B-Stellung). Miasto miało być bronione "do ostatniego żołnierza". Od października 1944 roku przyspieszono prace fortyfikacyjne.
   Zewnętrzny pas umocnień usytuowany 4-8 km od centrum miasta stanowiła sieć stanowisk broni maszynowej i dział, linii transzei, rowów łącznikowych, długie odcinki rowów przeciwpancernych, pola minowe, zasieki z drutu kolczastego oraz inne zapory inżynieryjne. Pas obrony biegł od Rządza przez jezioro Rudnik, Lasek Miejski, Węgrowo, Księże Góry, Owczarki, rzekę Osę aż do Wisły. Należy nadmienić, że z powodu zbyt szczupłej załogi Niemcy nie obsadzili znacznie rozbudowanej wysuniętej północnej lini obrony na Łosiowych Górach, wzgórzach koło Leśniewa, w okolicy Łysakowa oraz Pokrzywna - Maruszy - Skarszew. 2-3 km od centrum miasta istniał wewnętrzny pas obrony, oparty o sieć starych fortów, częściowo o Trynkę. Oba pasy obrony były wzmocnione betonowymi schronami bojowymi. Najsłabszym elementem obrony okazała się linia Wisły, gdzie wybudowano jedynie transzeje i słabo obsadzono wojskiem. Sztab obrony mieścił się w cytadeli.

Schemat linii obrony z 1945 roku i galeria zdjęć

   Wojska radzieckie podeszły na przedpole miasta już 26 stycznia 1945 roku, jednak dopiero 18 lutego zamknięto całkowicie pierścień okrążenia. Grudziądz znajdował się w pasie natarcia 2 Armii Uderzeniowej. Garnizon niemiecki liczył ok. 5 tysięcy ludzi. Komendantem garnizonu był generał major Ludwik Fricke.

   17 lutego przełamano zewnętrzny pas obrony zdobywając Parski, Tarpno, Węgrowo i Gać. Dalsze natarcie utknęło jednak w miejscu. Według wspomnień żołnierzy radzieckich - oddziały pancerne atakujące przedmieścia Grudziądza odnosiły ciężkie straty od niszczycieli czołgów wyposażonych w pancerzownice. Decydujące znaczenie miał dopiero niespodziewany atak z lewego brzegu Wisły (po pękającym lodzie) dnia 19 lutego. Oddziały 142 Dywizji Piechoty zdobyły koszary przy ulicy Chełmińskiej. Dalsze walki toczyły się już w centrum miasta i krótko - w izolowanych umocnieniach Kępy Strzemięcińskiej. 3 marca przełamano obronę lini Trynki. Ostatecznie oddziały niemieckie wycofały się do cytadeli, gdzie 6 marca skapitulowały. W walkach poległo ok. 3500 żołnierzy radzieckich.

ELEMENTY FORTYFIKACJI NIEMIECKICH

Schrony "tobruk" - Ringstand 58c      Schrony bierne piechoty - Regelbau 668